Bezoek aan Escalles

Enige tijd geleden suggereerde Kees Sigmond, één van de speurders naar de wortels van de familie Van Schelven, om eens te kijken naar de Franse plaats Escalles.

genealogische bijdrage van Marcel Vervloet

De oorsprong van familienamen is voornamelijk terug te voeren tot een viertal bronnen: patronymica, beroepsnamen, namen ontleend aan lichamelijke eigenschappen en tenslotte geografische namen.

Voorbeelden van patronymica of vadersnamen zijn o.a.: Peeters(soone) en Hendrickx(soone).

Keersmaekers en De Mesmaeker zijn duidelijke beroepsnamen.

De Witte, Cleynhens, de Groot en Goeghebuer zijn namen die voor zich spreken.

De vierde groep, de geografische namen, leert ons heel wat over de omgeving waarin onze voorouders leefden en ook wel over de eerbied en het ontzag die ze hadden voor hun leefwereld. In deze context bespreken we alleen de namen die met ons onderwerp te maken hebben.

Bossen en bosjes waren zeker aanwezig, hun voorkomen vinden we in: Van den Bosch, Bosmans, Van Loo(y) (Loo=bos).
De in het bos veel voorkomende bomen komen terug in volgende namen:
- Verrijcken, Van Eycken;
- Verlinden, Lindemans;
- Berckmans;
- Uytterwilghen;
- Van Espen (esp=ratelpopulier);
- Van den Abeele;
- Van Es(ssche);
- Baeckx (beuk) en Haeghedoorn.

Open plekken in het bos zijn vereeuwigd in namen als Laeremans, Van Laer.

Water speelde in het leven de rol van vruchtbaarheidsbrenger, maar ook van gevaar, bedreiging:
- Van den Broeck(broek = moeras), Moeremans (moer=moeras), Van Veen;
- Van de Watere, Van de Vijvere, Van de Ven, Van der Sloten, Vanderiviere, Verbeeck, Van der Vliet, Van der (Ver)Vloet, Vermeer (meer = laag gelegen weiland);
- Van de Poel, Poelmans, Puttemans, Van de Oever, Borremans (born=bron);
- Verdonck (donk=hoogte in een moerassige omgeving).De mens probeerde op dat water invloed te krijgen en het te bedwingen:
- Van Dijck, Dijckmans;
- Van de Voorde, Vervoort (voorde=doorwaadbare plaats);
- Verbruggen, Brugmans, Van den Amer.

In de loop der eeuwen ontgon de mens heel wat natuur en in hun plaats kwamen andere landschapselementen:
- Van der Heyden;
- Van der Weyden, Verwey.

Ontgonnen gronden konden worden gebruikt als akkers voor de mens:
- Van den Acker, Akkermans;
- Van der Aerde;
- Van de Velde, Veltmans.

Tussen die velden waren net zoals nu hagen en houtwallen als houtproducent aanwezig:
- Verhaegen, Van Hout, Verboom.

Opvallende landschapselementen als heuvels werden al snel bergen genoemd:
- Van den Heuvel, Bergmans;
- Van den Daele.

Een ander type geografische namen verwijst naar dorpen, gehuchten ... van afkomst:
- Rijmenan(mt)s, Van Rijmenant, Van Haacht, Van Keerberg(h)en, Van Mechelen, Van Leuven, Van Drunen, Van Schelven?????

Veel van de namen die genoemd zijn, herkennen we nog in ons landschap, in onze omgeving.

(einde genealogische bijdrage van Marcel Vervloet)

Van Schelven. Als je in de buurt van de stamvader Vincent van Schelven een steeds wijdere cirkel trekt en rekening houdt met de historische omstandigheden (Calvijn, de naamgever van het Calvinisme, werd geboren in Noyon - Noord-Frankrijk, tussen Brussel en Parijs). De Franse protestanten, Hugenoten, werden al enige tijd vóór 1576 door de katholieke Franse koning verjaagd en vluchten onder andere naar het noorden en over zee.

Iets ten zuiden van Calais ligt een klein dorpje Escalles. "Afkomstig van Escalles" zou zich vertalen in "De Escalles". Een kleine honderd kilometer naar het noorden (afstand Escalles - Nieuwpoort) kan "De Escalles", losjes vertaalt in het Zuid-Nederlands worden verbasterd naar Skale, Schalen, Schaaldelen (coquilles St.Jacques?), Schelpschalen, Schelpen .... Van Schelven.

Het is aardig om u te realiseren dat de Noord-Franse kuststreek Nederlandstalig was in die tijd. Dunkerque was nog Duinkerken, Lille was nog Rijssel, Mons was nog Bergen en zelfs Calais was nog Kales (klik voor meer informatie). Misschien was het dus wel eerder Skale voordat het Escalles werd.

Let wel: in die tijd was de meerderheid van de bevolking analfabeet. Bovendien zorgden talloze dialecten en bevolkingsgroepen die aan het trekken waren voor een "vrije" interpretatie van de schrijfwijze van namen. Wees niet verbaasd dat een klank in een andere omgeving door andere letters is vastgelegd in schrift. Een gok? Jazeker. En aanleiding voor een reisdoel in de zomer van 2005: Escalles dus.

Op elke foto kunt u klikken voor een vergroting.

15 kilometer ZW van Calais, tussen Cap Blanc Nez en Cap Griz Nez. Net ten zuiden van de Franse ingang van de Kanaaltunnel in zacht glooiend landschap. De Franse kust heeft daar krijtrotsen en een zandstrand bij laag water, net als de Engelse kust (duidelijk zichtbaar bij helder weer aan de andere kant van het Kanaal). Zie hiervoor de panoramafoto onderaan dit artikel.

Met eerbied wordt deze mogelijk historische grond be(t)reden. Het zijn ook nauwe straatjes, dus dat komt goed uit. Een kerkje! Een katholiek kerkje, dat wel. Met een kerkhof! Dat is mooi. Misschien, misschien...... Het lijkt er inderdaad op of er nauwelijks graven worden geruimd. Er liggen veel familiegraven. De namen die terugkeren op de graven zijn Boutroy, Roussel, Carpentier, Lanoy. Geen Van Schelven of De Escalles. Maar ja, dat kan ook eigenlijk niet. Als je jezelf in Nieuwpoort presenteert als afkomstig uit Escalles (De Escalles), dan is dat niet je achternaam toen je nog in Escalles woonde. Hmmm.... en nu?

Nou, je kijkt eens in het rond. Je ziet dat er hier en daar wat botten naast de graven liggen. Een kogelgewricht van een heup ligt haast onzichtbaar tussen de kiezels. Respectvol heb ik hem maar op een graf gelegd. Er wordt dus wel degelijk geruimd. Het oudste graf dat op het kerkhof was te vinden dateert van 1859. Voor die tijd gingen er ook mensen dood. Als ik nog eens goed naar het kerkje kijk, vallen de roestige ankerplaten op, vlak onder de dakrand. Hmmm..... gietijzer. Dat betekent vloeibaar ijzer. Hoogoventemperatuur. Dit werd volgens mij pas in de 18e eeuw algemeen toegepast. De Van Schelvens waar we naar zoeken leefden voor 1576. Dat past niet. Leuk geprobeerd en goed om te hebben gezien.

Met een hoofd vol vragen wordt Cap Blanc Nez bezocht en neem ik afscheid van Escalles. Een mooie plek, waar je eigenlijk helemaal niet weg zou moeten willen. Maar ja...... dat is misschien al eerder gebeurd.