Pleitnota

Van Kees Sigmond

Ik ben in de vernieuwde site van het gemeentearchief van Rotterdam gaan grasduinen. Dankzij de gedetailleerde zoekmogelijkheden vond ik een nog onbekende akte in het Oud Notarieel Archief. Dit deel van het ONA is wel geïndexeerd, maar door de vreemde naam Van Schelluwe was de akte nooit eerder opgevallen. Pas door te zoeken op alle akten met de naam "Vincent" of "Cent" tussen 1580 en 1630 kwam hij tevoorschijn (Oud Notarieel Archief Rotterdam inv.nr. 29A, blz. 483-484, Gemeentearchief Rotterdam)

Als illustratie een kopie van de originele akte. De transcriptie luidt:

Attestatie d.d. 10-7-1603
Notaris Jacob Duyfhuysen

“Op huijden den Xen July 1603, comp(ar)eerden voor mijn Jacob Duijffhuijsen not(a)r(i)o publ(ic)o en(de) d’ondergenoem(de) getuijgen:
Ariaen Mathijsz. out ontrent XLIJ Jaren, Jan Corn(eli)sz. out ontrent veertich Jaren, Cuyenira Ockers huysvrouw van Jan Willemsz. schipp(er), out zessentsestich Jaren, Aeffgen Jasp(er)sdr. jongedochter out 36 Jaren, en Trijntgen Ariens, wede wijlen Jan Ariensz., out ontrent vierenvijftich Jaren, en(de) hebben ten versoecke van Jaquemijna Engelraems huijsvrouwe van Vincent van Schelluve, tegenwoordich gebannen op de galije, voor de gerechte waerheijt getuijcht en(de) gheattesteert dat zij requirante met d’voorn(oemde) Vincent van Schelluve haer man vier achtereenvolgen(de) Jaren voor date dese in Captij(n) Yemants Steechken binnen deser Stat Rott(e)r(da)m als ghebuerluijden te samen gewoont hebben, en(de) dat zij van(den) voorn(oemde) Vincent van Schelluve noyt anders gehoort noch gesien en hebben, dan alle eer en(de) duecht, en(de) dat hij hem in(den) gebuerte altoos gedragen heeft, als een goet, eersaem en(de) vredel(ievend) buijrman behoort en(de) te doen schuldich is, voorts dat zijl(uiden) drye cleyn kinderkens te zamen sijn hebben(de), en(de) dat zij requir(an)te maer de luchter hant en heeft, sulcx dat zij haer selven onder haer kinderkens niet en can behelpen zulcx wel soude vereijsen, ende dat d’voorn(oemde) Vincent van Schelluve, (so veel hun dep(osan)t(e)n dies bekent is) altoos zijn vuyterste naersticheyt en(de) devoir heeft gedaen, omme haer requir(an)te ende zijn kinderkens in eere te onderhouden en(de) generen , eijnden hier mede haer voorsz(egde) depositie, bereijt zijn tselve naeder te verclaren en(de) met eede te bevestygen desnoot(s) en(de) versocht zijn(de). Aldus gedaen te(r) pr(esen)tie vanden E(erzame) Gillis Lodensz. van Bergen en(de) Jacob Quyrijns, als getuijgen”

handmerken van Arien Mathijss., Jan Corn(eli)sz., Cuenira Ockers, Trijn Ariensdr., Aeffgen Jasp(er)ss. en Jacob Crijnen; handtekeningen van Gillis van Berghen en notaris Jacob Duijfhuijsen.

En dan de vertaling in modern Nederlands:

Attestatie d.d. 10-7-1603
Notaris Jacob Duyfhuysen

"Op 10 juli 1603 verschenen voor notaris Jacob Duijffhuijsen vijf personen, die een verklaring aflegden op verzoek van Jaquemijna Engelraems huisvrouw van Vincent van Schelluve, welke laatste een straf uitdient op het galei (tegenwoordich gebannen op de galije). Zij verklaarden dat Jaquemijna met haar man Vincent van Schelluve vier achtereenvolgende jaren in Captij(n) Yemants Steechken binnen Rotterdam als hun buren hebben gewoond. Van genoemde Vincent van Schelluve hebben zij nooit anders gehoord of gezien, dan alle eer en deugd: hij heeft zich in de buurt altijd gedragen als een goed, eerzaam en vredelievend buurman. Omdat zij drie jonge kinderen hebben (drye cleyn kinderkens), terwijl Jaquemijne bovendien slechts één hand heeft (de linkerhand), kan zij zich met haar kinderen niet goed behelpen. Bovendien verklaarden zij, dat Vincent van Schelluve, (voor zover hun bekend) altijd zijn uiterste best heeft gedaan, om Jaquemijna en zijn kinderen eerzaam te onderhouden en de kost te winnen. Alle vijf zetten een handmerk (konden niet schrijven).

Als u zich verbaast over galeistraf in de 80-jarige oorlog, terwijl u misschien dacht dat dit meer hoort bij de Grieken en Romeinen, dan bent u niet alleen. Bijgaand een knipsel uit een boek van Mr. G.W. Vreede, waarin u een tipje krijgt opgelicht over dit fenomeen.

George Willem Vreede werd op 14 april 1809 te Tilburg geboren. Hij was de kleinzoon van Pieter Vreede. Vanaf 1821 studeerde hij aan het gymnasium te Leiden, van 1825-1827 aan de universiteit te Gent bij Thorbecke, daarna vanaf 1827 te Leuven en vanaf 1831 te Leiden, waar hij in dat jaar promoveerde. Hij vestigde zich als advocaat te 's-Gravenhage. In 1841 werd hij hoogleraar in het staatsrecht en het volkenrecht aan de rijksuniversiteit te Utrecht. Hij was een tegenstander van de grondwetsherziening van 1848. Hierover publiceerde hij talloze brochures. Vreede publiceerde vele hoofdartikelen in het Utrechtsch Dagblad en schreef een groot aantal brochures. Bekend is zijn omvangrijke werk Inleiding tot eene geschiedenis der Nederlandsche diplomatie (Utrecht, 1850-1865, 5 delen in 6 banden), en Bijdragen tot de geschiedenis der omwenteling van 1795 tot 1798 (Amsterdam, 1847-1851, 2 delen). Verder kunnen genoemd worden: Frederika Sophia Wilhelmina en L.P. van de Spiegel (Utrecht, 1868), het grote werk Mr. Laurens Pieter van de Spiegel en zijne tijdgenooten, 1737-1800 (Middelburg, 1874-1877, 4 delen) en La Souabie, après la paix de Bâle. Recueil de documents diplomatiques et parlementaires (Utrecht, 1879). G.W. Vreede overleed op 29 juni 1880 te Utrecht. Na zijn dood verscheen zijn autobiografie Levensschets van G.W. Vreede, naar zijn eigen handschrift uitgegeven (Leiden, E.J. Brill, 1883)

Zeer goed mogelijk dat dit de beroemde Zwarte Galei was. Deze liep in september 1600 te Dordrecht van stapel. Op 26 mei 1603 (slechts een paar weken voor de datering van de gevonden akte) was deze galei betrokken bij de zeeslag voor Sluis tussen een Spaanse en een Zeeuwse vloot! Het zou dus heel goed kunnen dat Vincent daar als gevangene aan boord was. Ik vermoed echter (gelet op de doop van dochter Sara) dat Vincent pas na deze zeeslag gevangen werd gezet.

Uit Wikipedia

De slag bij Sluis was een zeeslag tijdens de Tachtigjarige Oorlog op 26 mei 1603 tussen een Spaanse vloot onder Frederik Spinola en een Zeeuwse vloot onder Joost de Moor.
Frederik Spinola was een kaperkapitein die reeds bij Portugal een nederlaag had geleden tegen een Engels eskader en bij Oostende tegen een Hollands eskader. In Sluis herbouwde hij zijn vloot. Buitengaats wachtte een blokkade-eskader van 2 galeien, een kleiner schip en een bewapende koopvaarder onder Joost de Moor.
Op 26 mei kwam hij naar buiten, profiterend van een windstilte, waardoor de Zeeuwse vloot in Vlissingen de Moor niet te hulp zou kunnen komen. Spinola beschikte over 8 grote en vier kleinere galeien, alle goed bemand: 250 roeiers en nog eens 200 soldaten.
De in Dordrecht gebouwde zwarte galei onder kapitein Michielszoon werd door twee van de grote Spaanse galeien geramd. De Spanjaarden probeerden te boorden, maar werden door enkele wel gerichte kanonschoten tegengehouden, waarna met zwaard, pistool en mes verder werd gevochten.
De galei van Joost de Moor werd door twee vijandelijke galeien aangevallen, maar ook hier wisten de Spanjaarden niet de overhand te halen. De kleinere Zeeuwse galei werd eveneens door vier Spaanse schepen aangevallen, maar kreeg een dermate warm onthaal dat deze vier schepen zich bij een hernieuwde aanval op de zwarte galei voegden.
Na ongeveer een uur slaagde admiraal Haultain er in de haven van Vlissingen te verlaten. De Spaanse vloot trok zich, zwaar beschadigd, terug naar Sluis. Spinola was dodelijk gewond geraakt. Ook de Moor en Pieterszoon waren gewond, doch herstelden. Kapitein Michielszoon werd gedood, luitenant Hart leidde hierna de verdediging van het schip.
Deze slag was de enige zeeslag tijdens de Tachtigjarige Oorlog waarbij aan beide kanten galeien werden ingezet.